Tarih : 01.12.2017
Yer : Büyükşehir Belediyesi
Şef : Orhan Şallıel
Solist : Halit Turgay “flüt”
Program : L. van Beethoven / Egmont Uvertürü
- Turgay / Tarsus Flüt Konçertosu
- Brahms / Senfoni No.2
Ludwig van Beethoven
Egmont Uvertürü
Beethoven 1810 yılında, Viyana Saray Tiyatrosu’nda sahnelenecek olan Goethe’nin Egmont adlı trajedisi için bir sahne müziği yazmıştı. Dokuz bölümlük müzikten en başarılısı, bugün de ayrı bir eser olarak çalınan uvertür oldu.
Beethoven, karşılığını görmese de, Goethe’ye duyduğu saygıyı, yayımcı Mreitkopf-Haertel’e yazdığı mektupta vurgulamış ve bunu göstermek için de tiyatro yöneticilerinden hiçbir şey istemediğini belirtmiştir.
Beethoven’in bir yıl içinde tamamladığı ve ilk seslendirilişi 24 Mayıs 1810’da yapılan Egmont müziği, bir uvertür ve dokuz parçadan oluşur.
Uvertür bir senfonik şiir gibi dramın bütün konusunu canlandırdığı için Goethe’nin tragedyasını özetlemekte yarar vardır:
- yüzyılda Hollanda, İspanyol işgali altındadır ve ezilen halkın acımasız diktatör Albaya karşı tek umudu Flaman Bölgesi’nin Kontu Lamoral von Egmont’ dur. Bağımsızlık savaşının önderi olan Egmont ‘un düşmanlar tarafından boynu vurulur; ama Hollandalılar er geç özgürlüklerine kavuşacaktır. Alba Prensi Kont Egmont’ un devrilerek sürgüne gönderilmesini, oradan dönüşünü ve döndüğünde artık bir diktatör değil demokratik bir adam oluşunun öyküsüdür bu. Goethe’nin Egmont’u gibi Beethoven’in Egmont’u da sertçe başladığı eseri ortada zenginleştirip, bitişinde harika bir şekilde yumuşatır.
3/2 ölçüdeki uvertürün en başındaki ağır ve hüzünlü (Sostenuto ma non troppo), dramatik giriş, İspanyolların çizmesi altında ezilen Flaman halkını canlandırır.
Daha sonra 25. mezürde beliren 3/4’lük ölçüde, Allegro tempodaki hızlı ve tutkulu tema ise özgürlük düşüncesinin uyanışı ve bağımsızlık savaşının patlayışını yansıtır.
Tahta üflemeli çalgılardan hafifçe yükselen başkaldırı, yaylı çalgıların katılmasıyla güçlenir. Parlak akorlar kahraman Egmont’ un ölümünü belirler. Egmont ‘un boynunun vuruluşunu kemanlar canlandırır; bir anlık susmadan sona dua gibi kısa bir koral işitilir.
Egmont’ un ölümüyle bağımsızlık savaşı ve zafer önlenemeyecektir.
Nitekim uvertür “Zafer Senfonisi” ile sona erer. Eser hızlı (Allegro) bitişle, bir zafer senfonisi coşkunluğuyla, bağımsızlığı kutlayarak sona erer.
Egmont uvertürü, Beethoven’in coşkun ve sert eserlerinin en tanınmışlarından biridir. Kimlerine göre müzik tarihindeki ilk “soundtrack” olarak tanımlanır. – Süre 9’
Halit TURGAY
Mersin Flüt Konçertosu
- Portakal Bahçeleri ve Karatavuk (Orange Orchards and Blackbird)
- Kleopatra Kapısı – Tarsus (Cleopatra Gate – Tarsus)
- Kaşık Dansı – Silifke (Dance for Wooden Spoons – Silifke)
Johannes BRAHMS
Op: 73 Re Majör Senfoni No: 2
- 1. Senfonisini bestelemesi 20yıl kadar süren besteci, takip eden senfonisini 1877yılının yaz mevsimi süresince tamamlamış ve ayni yılın sonunda ilk temsilini gerçekleştirmiştir.
Yapıt 4 bölümlüdür ve klasik bir yapıya sahiptir.
- 1. Bölüm:
Sonat formuna tam olarak uyar, 5 dakika kadar süren bir serimi (konunun anlatılmaya başlandığı bölüm) vardır. Hemen en başta, baslar tarafından sunulan 3 notalık motif bölüm boyunca önemli görevler üstlenecektir. Temalar genelde keyifli, yer yer lirik, uzun islenmiş ve başlarda sessiz ancak ilerleyen dakikalarda canlıdır. Sonrasında bu kapsamlı serimin tekrarı gelir. Brahms’ ın en uzun senfonik bölümü olur, 20 dakikayı zorlar. Serim kadar süren gelişme (development) serimden çok farklı başlamaz, ana temayı korno harika bir huzurla, obualar ve flütle, tekrar eder ancak devamındaki ölçülerde müzikte o ana kadar duyulmamış bir gerilim ortaya çıkar. Tema işlemeleri bu gerilimi ayakta tutacak şekilde kısa ritmik motiflerin obsesif (saplantılı) tekrarlar üzerinden yapılır, tema parçaları tam işlemeye tabi tutulmaz. Bölümün en güçlü dorukları karsımıza burada çıkar. Bu doruklardan inen müzik serimin türevine (rekaputilasyon) bağlanır. bu bağlanış bölümün başındakiyle tıpatıp aynı biçimde olmaz da onun bir türevi şeklinde olur; örneğin bölümün başında kornoların sunduğu tema simdi obualar tarafından sunulmaktadır. Ancak rekaputilasyonun devamı serime çok benzer gelir. Bölümün uzun kapanışı bölümün en ritmik ve keyifli ölçülerini içerir.
- 2. Bölüm:
Brahms’ ın senfonilerine daha sonraları hâkim olacak olan düşünceli felsefi, derin havanın kendisini (bestecinin bir senfonisinde) ilk defa gösterdiği yerdir. Burada besteci daha önceki 5 senfonik bölümünde gözlemlenmeyen bir derinlik ve ifadeyi kaleme alır. Sonat formuna da daha önceki senfonik bölümlerine nazaran daha az uyan bolüm viyolonsel ve viyolaların sunduğu harika ve oldukça uzun bir melodi ile baslar. Melodi orkestranın tümüne mal olur, sonra üflemelilerde türetilir. Dalgalı geçişleri müteakip pizzicatolar eşliğindeki üflemeliler tarafından 2. tema sunulur ve işlenir. Bu işleme esnasında bir susu takiben müzik gerilmeye başlar ve timpaninin altını çizdiği bir vuruşla gelişme başlar. Bölümün önceki kısmı ile alakasız gerginlikte olan kısım yer yer bulutlu sessizlikler ve takip eden beklenmedik çıkışlarla örülüdür. Sonat formuna uygun olarak gelişmeyi takip eden serimin türevi (rekaputilasyon) bölümün en ilginç kısmıdır. 1. tema bu sefer fagot ve pizzicatoların eşliğinde 1. kemanlar tarafından sunulur. İşlenişi bölümün başında olduğu gibi düz değil daha dalgalıdır. Rekaputilasyona ilişkin ilginç nokta ise 1. temanın islenişini takiben 2. temanın kendisini göstermesi beklenen yerde, müzik beklenmedik dramatik bir doruğa çıkar, burada bakır üflemelilerin başlattığı ve yaylıların fırtınalı sürüklemeleri ile devam eden bu kısa ama vurucu dramatik geçiş, pasajın çözülmesiyle bölümün sessiz ve kısa kapanışı gelir.
- 3. Bölüm: Senfoninin en kısa bölümüdür. Adı Scherzoolmasına rağmen Brahms burada da tam bir Scherzohavası yakalayamaz. Bölüm obuanın sunduğu bir tema ile başlar. 1 dakika kadar süren kısımdan sonra yaylılarda daha canlı ve ritmik bir işleme takip eder. Burası tabiri caizse bölümün trio Bölümün geri kalanı baştaki obua melodisi ve bu trio kısımlarının alterne (benzer şekilde) işlenişleri üzerine kuruludur. Kapanış olağanüstü bir zarafeti haiz keman cümleleri içerir.
Final: 1. bölümde olduğu gibi tam olarak sonat formuna uyar. Brahms’ ın en canlı ve keyifli finalidir. Yine de gelişme ve kapanısın ilk ölçüleri bu keyiflilik açısından istisna teşkil eder.
Yapıt (1. Bölümdeki tekrarla) 45 dakika kadar sürer.