Fotoğrafı Adanacaya “Fotraf” olarak almıştı büyüklerimiz. En çok altı-dokuz’u bilirdik. Makinelerin pek çoğu bir rulo filmden 8 tane 6×9 ölçülerinde negatif çeken türdendi. Negatif film tab dediğimiz usulle, yani film ve kart üst üste konulup ışık verilerek yapılabildiğinden kolay ve ucuzdu. Meraklıları bir yana, altı-dokuz makine sahipleri daha çok parklarda, barajda, piknik yerlerinde dolaşır, fotoğrafını çektikleri kişilere aldıkları para karşılığı makbuz verirler ve fotoğrafı “şu kadar gün sonra filan fotodan alırsın” derlerdi.
Foto, fotoğraf stüdyolarına verilen isimdi. Çocukluğumda, itibarlı mesleklerden sayılırdı “foto” işi. Aklıma gelenleri sıralamaya çalışayım; Venüs, Spor, Murat, Rekor, Moda, Musa, Sabah, Sümer… Fotoğraf stüdyoları üç bölümden oluşurdu: Fotoğrafın çekildiği ışık düzenekli stüdyo, sonraları laboratuar dediğimiz karanlık oda ve müşteri ilişkisinin yürütüldüğü tezgah alanı. Stüdyo makineleri, ilk bakışta kocaman bir tahta kutuya benzerdi. Önünde, netliği sağlamak üzere ileri-geri hareket edebilen körüklü objektif, arkasında da kalın siyah bezden yapılma boru. Fotoğrafı çeken kafasını kara borudan içeriye sokarak buzlu cam üstündeki görüntüyü denetler, orada gördüklerine göre obje kişinin omzunu, çenesini nazik dokunuşlarla düzelttikten sonra gözleri hedef alarak netliği yapardı. O andan itibaren fotoğrafı çekilen kişi veya kişilerin kımıldamaması istenir ve buzlu camın olduğu yere şasi denilen film taşıyıcısı yerleştirilerek çekim yapılırdı.
VESİKALIKLAR
Altı-dokuzdan sonra en çok vesikalık fotoğraf çekilirdi. Vesika, belge demek. Resmi belgelere yapıştırılmak üzere çekilen “belgelik” fotoğraflardı. Ölçüsü de dört buçuk-altı santimdi ve ertesi gün verilebilirdi. Çünkü filmin banyosu, kuruduktan sonra yüzdeki sivilce, kırışıklık ve ışık parlaması gibi sevimsiz görüntülerin rötuş’la yani negatif üstünde incecik açılmış sert kurşun kalemle dolgu yapılarak giderilmesi zaman alırdı.. Eski vesikalıklarda suratların “kaymak gibi” çıkması bu rötuş, yani yeniden dokunuşlar sayesindedir.
Stüdyoda çekilen hatıra fotoğraflarına “haftalık” denilirdi. Adı üstünde, diyelim ailecek giyinip kuşandınız ya da gelin-güvey olarak gidip stüdyoda çekildiniz. Peşin peşin bilirsiniz ki, o fotoğrafı bir hafta sonra alacaksınız. Aslına bakarsanız, çekilen filmin banyosu, görüntü tesbiti ve asitleme süresi en fazla bir saattir. Kuruması da diyelim ki dört saat olsun, etti beş saat. Rötuş için hadi bir saat gitsin, oldu 6 saat. Karta baskısı ve kartın banyoları, asidi, yıkanıp kurutulması da 6 saat, etti mi 11 saat. Demek ki aynı gün değilse bile ertesi gün hazır edilebilir. Fakat o yıllarda pek az vatandaşın fotoğraf makinesi vardı ve bu yüzden fotoların işi çoktu. Sadece stüdyo çekimleri değil tabii, dışarıdan da filmler gelirdi ve bunların da yıkanıp basılması gerekirdi. Rötuş uygulanacak stüdyo filmi de fazla ya, her ihtimale karşı anı fotoğrafları “haftalık” olmuştu. Biz vatandaşlar da, işlem bir hafta sürünce fotoğrafın daha iyi olacağına inanırdık.
FOTRAFIN ARABI
Gelelim acele fotraflara… Çok acil işler yanı sıra, ucuz olması için köşe başlarında faaliyet gösteren “a la minüt” yani “dakikalık” fotoğrafçılara baş vurulurdu. Bunların stüdyosu duvara gerili kara bez parçası ile karşısındaki sandık makineydi. Sandık iki katlı sayılabilirdi. Alt tarafında küçük banyo küvetleri vardı. Üst tarafı da fotoğraf makinesiydi. Bunun da arkasında, aynı stüdyodaki amaçla konulmuş kara bezden boru olurdu. Çekim işlemi de aynıydı. Yalnız film yerine kart kullanılır, kart aynı sandıkta banyo edilerek negatif elde edilirdi. Negatife “Arap” derdik. Her fotrafın arabı olur, istenildiğinde beyazı yaptırılabilirdi. A la minütçü, arabı objektif karşısına getirip tekrar karta çekim yaparak pozitif, yani beyaz fotoğrafı teslim ederdi. Bu işlem en fazla yedi- sekiz dakika sürerdi.
Gençlere bunu anlatsam şaşkınlık geçirebilirler. Şimdilerde al eline telefonu, bak, bas; fotoğraf hazır. İstersen yarım saniyede Çemişkezek mi dersin, Güney Afrika mı, Mançurya mı, istediğin yere gönder… Ve tabii artık fotoculuk meslek olmaktan çıktııı, çıkıyor.
https://www.facebook.com/photo?fbid=5422910321073183&set=gm.7541491495892169