ADANA’DA İLK GAZETECİLİK (1873) VE YENİ ADANA GAZETESİ (1918)
SEYHAN VİLAYET GAZETESİ ( 5 MART 1873):
Araştırmacı Taha Toros’a göre Adana’ya ilk baskı makinesi Tanzimat’ın ilanından sonra 1868 yılında gelmiş, Ermeni asıllı Agop usta tarafından kurulmuş ve vilayet memurluğunun evrak basım işlerinde kullanılmaktaydı.
Adana Valisi Naşit Paşa döneminde bir vilayet gazetesi çıkarılmasına karar verilmiş İstanbul’dan dizgicide getirtilerek, 5 mart 1873 tarihinde adı “SEYHAN” olan 4 sayfalık ve haftada bir çıkan ilk başlarda 2 sayfası Ermenice olan birkaç sayı sonra kaldırılan bir gazete çıkarılmıştı. Gazetenin yazarları ve müdürleri vilayet memurlarından Udmi (Admi), Sahip, Mümtaz Efendiler olup görevleri sırayla değişmekteydi. Adana’nın ilk gazetesi olan Seyhan 1909 yılına kadar yayınlanmıştır.
Vilayet gazetelerinin çıkarılma amacı 7 Kasım 1864 tarihinde iç karışıklar sebebiyle ilan edilen “Vilayet Nizamnâmesi” ile eyalet sisteminden vilayet sistemine geçilmesiyle toplumda artan ayrılıkçı eğilimleri dengelemek ve daha çok Avrupa’dan Arap kökenli nüfus üzerine yayın yapan gazetelerin etkisini bastırmaktı. Vilayet gazetelerinde, padişah ile ilgili haberler öncelikle yer almakta olup bunun yanında kamu görevlilerinin ataması, yükselmesi ve ödüllendirilmeleri, yeni yasalar , yönetmelik düzenlemeleri, hükümet, vilayet ve kamu kuruluşlarının çalışmaları, demiryolu, yol, telgraf hattı yapımları, sağlık konuları, yerel okul sınavları ve ödül dağıtma törenleri, hacıların gidişi, et- ekmek fiyatları, şiddetli yağmur ve kar yağışları, doğal afetler, kolluk kuvvetlerinin başarıları, valilerin konuşmaları ve yazıları,savaşlar, yeni silahlar ve buluşlar, yabancı konsolosların gezileri, vilayet gazetelerinde yer alan haberler arasındaydı.
2. Abdülhamit döneminde basına konulan kısıtlamalar I.Meşrutiyet ‘in ilanıyla kaldırılmış ve Adana’da sırası ile ;
*“Yaşasın Ordu” gazetesi Yüzbaşı Lütfi Bey tarafından (11 Eylül 1908)
* ”Anadolu Gazetesi” Süleyman Vahit Bey tarafından (1908)
* “Çukurova Gazetesi” Kamberzâde Mahmut Bey tarafından (1908)
* “Çıngırak Gazetesi” Kethüzâde İbrahim bey tarafından (1908)
* “İtidal Gazetesi’ Muhtar Fikri Gücüm ve İsmail Sefa Özler tarafından (31 mart 1909’da kapatıldı)
*”Duman Gazetesi” İsmail Sefa Özler tarafından 4 sayı çıkartıldı (1910)
“Şimşek Gazetesi” Harputizâde Enver Bey tarafından (1910)
*”İkaz Gazetesi” Hafız Mahmut Efendi tarafından (1912)
*Hayat Gazetesi” Mücavirzâde Mustafa Emin Bey tarafından (1914-1918) (ilk özel matbaa)
*”Adana Gazetesi” Ahmet Remzi Yüreğir ve Subay Mehmet Avni Doğan tarafından (1918)
*”Yeni Adana Gazetesi” Ahmet Remzi Yüreğir tarafından (25 Aralık 1918-&)
YENİ ADANA GAZETESİ (25 ARALIK 1918):
Yeni Adana gazetesi Ahmet Remzi Yüreğir Bey ve Mehmet Avni Doğan Beylerin Fransız işgaline karşı direniş amacıyla 5 gün sonra kurduğu “Adana” gazetesinin 25 aralık 1918 de kapatılmasıyla “Yeni Adana” adıyla tekrar kurulmuştur. Gazetenin başyazarı Mehmet Avni Doğan Bey ‘in “ Eşeğin Kuyruğu Hala Elimizdedir” diyerek işgal kuvvetlerini kast etmesi üzerine Fransız askerleri matbaayı basıp kendisini Yozgat’a sürgüne göndermişlerdir. Ahmet Remzi Yüreğir Bey’e de idam fermanı çıkarılması üzerine kendisi Pozantı’ya kaçmıştır. Bu zor şartlarda ancak sekiz sayı daha çıkarabilen gazetenin matbaası Fransız işgal kuvvetlerince tamamen kapatılmıştır. Adana’da gazetenin başka bir matbaada basım işi ise Mücavirzâde Mustafa Emin Bey’in matbaasının kapatılıp kendisinin de tutuklanmasıyla çıkmaza girmiştir. Ahmet Remzi Yüreğir bey de bu süreçte Kayseri’ye giderek oradan gazetesini bastırıp Adana’da dağıtmak istese de birkaç denemede başarısız olmuş ve Adana’nın Karaisalı İlçesine gidip tren istasyonunda kullanılmayan bir vagon içerisinde ve çok güç şartlarda gazetesini çıkarıp, haftada iki kez gazetesini Adana’da dağıtmaya başlamıştır. Pozantı’dan Fransız işgal kuvvetlerinin çekilmesiyle gazetesini cepheden dönen Ferit Celal Bey ve birkaç yedek subayla burada beraber çıkarmaya devam etmiştir. Adana ve Çukurova bölgesi 1. ve 2.İnönü, Sakarya zaferlerinin kazanıldığını bu gazeteden öğrenip milli mücadele ruhu ayakta tutulmuştur. 1921 yılında gazete Pozantı’dan Adana’ya taşınmış ve o günden bu yana her gün çıkmaktadır.
25 Aralık 2017 tarihinde Yeni Adana Gazetesi 100. yılını kutlayacaktır.
100 yıldır ayakta olan ilk Türk gazetesi…
Kuvay-ı Milliye ruhunun 100 senedir ayakta kaldığının işareti…
Bağımsızlık ve İstiklalin simgesi…
Bu gazetede emeği olan Ahmet Remzi Bey’e, Mehmet Avni Doğan Bey’e , Ferit Celal Bey’e ,Gazi Mustafa Kemal Atatürk ile tüm şehitlerimize ve gazilerimize sonsuz şükran ve minnet ile…
Yararlanılan Kaynaklar:
*Taha Toros Arşivi
*Adana Atatürk Müzesi Basın Odası
*Wikipedia
*Yeni Adana Gazetesi