Topraklarımız üzerinde yaşayan ve geçmişin kültürel miraslarından olan Antik Kentlerimiz geleceğimize taşımamız gereken kültürel birikimlerimizdir. Günümüz, geçmişimiz ve geleceğimiz kısaca bir saç ayağı gibi geçmişle kurduğumuz bu bağlarımıza, sahip çıkmalıyız.
Kültürel birikimlerimiz, sadece kapalı mekanlarla koruma altına alınanlarla sınırlı değildir. Çoğu yerde kendi haline bırakılan Antik Kentlerimiz de bizim kültürel birikimlerimizdir. Bizlerin de halk olarak Antik kentlerimize sahip çıkılması ve geleceğimize görünür birer bağ olarak taşınması sorumluluğumuzdur.
Buna mecburuz ve mecbur hissetmeliyiz.
Her kent insanı, kendi coğrafyasında sahip olduğu değerleri bilmeli ve bilmeyene de öğretmelidir. Side de; Roma ve Bizans dönemlerinin yapı ve özelliklerini taşıyan kent surlarının bir çok yeri yıkılmıştır. Sadece, kara tarafındaki surlar ayakta kalabilmiştir. Zamana karşı koymak elbette ki zor. Ama günümüz, teknoloji çağının zirvesini yaşarken bu bağları güçlendirmek zor olmasa gerek.
Kültür, bir toplumun beceri, davranış ve alışkanlıklarımızsa eğer, yanlış davranış ve alışkanlıklarımızdan vaz geçerek maddi ve manevi olgularımıza sahip çıkmalıyız. Kültür, insanın evrensel özelliğidir. Tanımak ve tanımlamak için mutlaka farklı kültürlerle de karşılaşırız. Kültür temaslarından ileri gelen sarmaşma eğilimlerini, tarih, çevre ve yaratıdan kaynaklanan değişme ayrışma dinamiği ile dengelenir. Netice itibariyle yarının kültür haritası bugünkü haritadan farklı olacaktır. Sarmaşma ve ayrışma dengesi süreklidir.
Tarihin derinlerinden gelen her insanda mensubiyet duygusu, kimlik duygusu kazandıran, geçmişe ait düşünceleri geliştiren bugün topraklarımızda yaşayan, yada yaşama izleri taşıyan sahip olduğumuz bu Antik Kentleri de öğrenelim, yaşayalım, yaşatalım istedim sizlerle:
Aşağıda alfabe sırasına göre anlatılan bu kentlerimizi, herkes yaşadığı kente göre tarihini öğrense de kısaca farklı bağlılıklar, farklı çıkarlar ve özlemler güden gruplarda olsa, kültürel yelpazede farklı konumlarda yerlerini alacağına inanıyorum. Birlikte bu kentlerimizi başlık olarak ve hangi şehrimize ne mesafede olduğunu görelim.
Adada
Pisidia Bölgesi’nin antik kentlerinden biri olan Adada, Isparta ili, Sütçüler ilçesine bağlı Sağrak köyü yakınındadır
Aegea
Ceyhan‘dan 34 km uzaklıkta olan ve deniz kenarında bulunan Adana‘nın sayfiye kenti Yumurtalık ilçesinde, Aegea Antik Kenti kalıntıları bulunmaktadır.
Aizanoi – Aezani (Çavdarhisar)
Kütahya şehir merkezine 57 km uzaklıkta Çavdarhisar İlçesi’ndedir.
Alabanda (Araphisar)
Aydın İli’nin Çine İlçesi’ne 7 km uzaklıktaki Araphisar Köyü üzerinde kurulu Karia kentlerinden biridir.
Alacahöyük
Alacahöyük, Çorum’un 45 km güneyinde, Alaca İlçesi’nin 17 km kuzeybatısında yer almakta olup, Boğazköy’e 34, Ankara’ya ise 210 km uzaklıktaki Alacahöyük Köyü yerleşim alanı içerisindedir.
Alinda (Kapruzlu)
Aydın Ili’ne bagli, Karpuzlu ilçesi üzerinde yer alan Alinda, önemli Karia kentlerinden biridir
Amyzon
Aydın İli’ne bağlı Koçarlı İlçesi, Gaffarlar Köyü sınırları içindeki Amyzon, Karia kentlerindendir
Anavarza
Roma İmparatorluğu döneminde Caesarea ad Anabarsum olarak anılan yer, Adana İli Kozan İlçesi’nin 28 kmgüneyindedir
Andriace (Çayağzı)
Myra’nın liman kenti olarak bilinen Andriake, Myra’ya beş dakika uzaklıkta olan Çayağzı‘ndadır
Antiocheia (Yalvaç)
Antiokheia’nın Isparta İli’ne bağlı Yalvaç İlçesi’nin yaklaşık 1 km kuzeyinde ve Sultan Dağları‘nın güney yamaçları boyunca uzanan verimli arazide kurulmuş bir Pisidia kentidir
Antiphellos (Kaş) Nisa (Meryemlik)
Kaş‘ta buluşmuş olan iki dilli bir yazıttan, Kaş‘ın altındaki kentin Antiphellos olduğu kesin olarak anlaşılmıştır Ancak Kaş‘ın daha eski ismi Habesos’dur
Akören ve Aladağ
Adana ili, Toroslar üzerindeki Aladağ ilçesinin bir beldesi olan Akören yeni tespit edilmiş bir ören yeridir. Yapılan araştırmalara göre iki mahalleden oluşan ören yerinde ayakta kalmış dört adet kilise, yapı kalıntıları ve caddeler saptanmıştır.
Aperlai (Sıçak İskelesi)
Sıçak Yarımadası‘nda olup, Sıçak İskelesi’ndedir. Buraya Kaş‘tan tekne ya da Üçağız’dan kayıkla kolaylıkla gelinebilir Karadan ise Kılıçlı‘da bulunan Apollonia’yı görüp buraya ulaşılabilinir
Apollonia (Kılınçlar)
Apollonian harabeleri Kekova yolu üzerinde, Kaş‘a 22 km uzaklıkta bulunan Kılıçlı Köyü‘ndeki tepededir.
Ariassos
Ariassos, Antalya’nın kuzeybatısında bulunan Toros Dağlarındaki dar, taşlık bir vadide kurulmuştur.
Aspendos
Köprüçay (Eurymedon) nehrinin yanında kurulmuş olan Aspendos, muhteşem antik anfi-tiyatrosuyla dünyaca tanınmaktadır.
Attaleia (Antalya)
Eski çağlarda Attaleia olarak bilinen şehir Türkçe çoğu eser de dahil olmak üzere doğulu kaynaklarda Adalya olarak, batı kaynaklarda ise Adalia ve bazen de Satalia olarak ve günümüzde ise Antalya olarak geçer.
Belkıs / Zeugma Antik Kenti
Gaziantep İli, Nizip İlçesi’nin 10 km doğusundaki Belkıs Köyü‘nde, Fırat Irmağı kıyısında, Zeugma Antik Kenti bulunmaktadır.
Cadyanda – Kadyanda (Üzümlü)
Kadyanda harabeleri Fethiye‘den 18 km uzaklıktaki Üzümlü Köyü‘nün 9 km kuzey doğu istikametindeki bir tepe üzerindedir.
Colossae
Denizli İli’nin 25 km doğusunda, Honaz İlçesi’nin 2 km kuzeyinde yer almaktadır.
Coracesium (Alanya)
Türkiye’nin güney sahilinde en dikkat çekici manzaralardan birine sahip olan Alanya, denize uzanan kayalık bir yarımadanın üzerinde bulunur.
Cyaneae – Kyaneae (Yavi veya Yuva Köyü)
Finike – Kaş karayolu üzerindeki diğer bir ören yeri de Kaş‘a 23 km uzaklıktaki Yavı Köyü‘nün üzerinde bulunan sarp kayalıklardaki Kyaenai’dir .
Çatal Höyük
Çatalhöyük, Konya‘nın Çumra İlçesi sınırlarında olup, ilçenin 10 km doğusunda yer almaktadır.
Dağlık
Gazipaşa İlçesi’ne 18 km uzaklığındaki Güneyköyü sınırları içerisindedir.
Didyma (Didim, Yoran, Yeniköy)
Didyma (Didim): Aydın ilinin Söke ilçesi, Yeni Hisar köyü sınırları içerisinde yeralan Didyma, Apollon Tapınağı ile ünlüdür
Dolichiste (Kekova Island)
Kaş‘tan sonra Uluburun geçilerek Kekova’ya doğru yol alındığında önce Sıcak Yarımadası ile karşılaşılır Sıcak İskelesinde Aperlai antik kenti, yarımadanın ucunda Toprakada ve Karaada yer alır
Ephesos (Efes, Selçuk)
İzmir İli Selçuk İlçesi sınırları içindeki antik Efes kenti’nin ilk kuruluşu MÖ 6000 yıllarına, Neolitik Dönem olarak adlandırılan Cilalı Taş Devri’ne kadar inmektedir
Gerga
Aydın İli’ne bağlı, Çine İlçesi Deliktaş mevkiinde yer alan kent, Alabanda antik kentinin 13 km kuzeybatısında bulunmaktadır.
Hamaxia
Alanya‘nın 6 km kuzey batısındaki Elikesik Köyü‘nde, kent; antik Pamphylia Bölgesi sınırları içerisindedir Halk arasında Sinekkalesi olarak bilinmektedir .
Hattusaş (Boğazkale, Boğazköy)
Boğazköy (Hattuşaş) örenyeri, Çorum İli’nin 82 km güneybatısında yer almakta olup Ankara’ya uzaklığı ise 208 km’dir.
Herakleia Salbaket
Kent, Denizli İli, Tavas İlçesinin 10 km kuzey batısında bulunan Vakıf Köyü sınırları içindedir .
Isında (Belenli)
İsinda harabeleri Belenli Köyü‘nün hemen yakınındaki tepededir Kaş‘tan Finike’ye giderken Ağullu Köyü‘nü biraz geçince sağa sapan asfalt yol ile Belenli’ye gidilir .
Istlada (Kapaklı)
Lykia Bölgesi’nin küçük fakat etkileyici bir antik kenti de Istlada’dır Istlada’ya Finike – Kaş karayolu üzerindeki Davazlar Köyü‘nden gidilir Doğuya ayrılan 4 km’lik yol bizi Kapaklı Köyü‘nün Hoyran mevkiindeki ünlü anıt mezarının yanına kadar götürür.
İotape
Alanya-Gazipaşa karayolunun 33kmsinde yer alır .
Kalamaki (Kalkan)
Kaş‘a bağlı olan Kalkan, içinde tarihi eserlerin bulunmamasına rağmen turizm açısından aranan bir merkezdir Kaş – Fethiye yolu üzerinde yer alan eski adı “Kalamaki” olan Kalkan, Kaş‘a 25 km uzaklıktadır.
Kanesh (Kültepe)
Kayseri-Sivas karayolunun 20 kmsinde yolun 2 km kuzeyindedir Yüksekliği 22 m çapı 50 metreyi bulan bir höyük tepe ile onun etrafını çeviren “Karum” adı verilen aşağı şehirden ibarettir.
Karatepe
Karatepe-Aslantaş; Adana (bugün Osmaniye) İli, Kadirli İlçesi sınırlarında M.Ö. 8 yüzyılda, yani Geç Hitit Çağında, kendisini Adana Ovası hükümdarı olarak tanıtan Asativatas tarafından, kuzeydeki vahşi kavimlere karşı bir sınır kalesi olarak kurulmuş, Asativadaya diye adlandırılmıştır.
Klaros
Klaros ( İzmir İli, Menderes İlçesi, Değirmendere ve Çamönü köyleri arasında) oniki İon kentinden biri olan Kolophon’a ait bir kehanet merkezidir İki kent arasında kurulmuş olan Klaros, Kolophon’un 13 km güneyinde, Notion’un (deniz üzerindeki Kolophon) 2 km kuzeyinde yer alır .
Klazomenai
Ünlü düşünür Anaksagoras’ın anavatanı olarak bilinen ve Fonia konfederasyonunun 12 şehrinden biri olan Klazomenai’nin tarihi belli değildir. İzmir Körfezi’nin güney sahil şeridi üzerinde, İzmir’in 38 km batısında, Urla belediyesi sınırları içinde bulunur.
Magarsos : Dört Direkli – Magarsos Antik Kentinin yeri, Adana iline bağlı İlçe Merkezi Karataş kasabasının 5 km. kadar güneybatısında, fenerin bulunduğu yamaç üzerinde.
Misis : Ceyhan Nehri kenarında, tarihi İpek Yolu üzerinde kurulmuş, Adana‘dan sonra gelen ikinci bir geçit durumundadır. Misis Antik Kenti‘nin tarihi, antik kentin üzerinde bulunduğu ve Neolitik Çağ‘a tarihlenen höyük ile başlar.
Şar : Adana ili Tufanbeyli İlçesi’nin kuzey ucunda Kayseri İl hudutlarına birkaç km. uzaklıktaki örenyerinde Hitit, Roma ve Bizans dönemi eserleri yer almaktadır.
Side : Manavgat’a 7 km uzaklıkta olan Side tarihi bir yerleşim merkezidir. Tarihçiler tarafından İ.Ö. 1405′te kurulduğu ifade edilen Side, İ.Ö. VI. y.y ın yarısından itibaren, sırası ile, Lidyalıların, Perslerin, İskender’in, Antiogonos’un, Ptolemaiosların egemenliğini tanımıştır.
XIII. y.y. da Selçuklu’ların XIV. y.y. da ise Hamitoğulları ve Tekelioğullarının, XV. y.y. da kesin olarak Osmanlı egemenliğine geçen kent bu dönemlerde yerleşim yeri olmamıştır.
Halen, Roma ve Bizans dönemlerinin yapı ve özelliklerini taşıyan kent surlarının bir çok yeri yıkılmışsa da kara tarafındaki surların hemen tümü ayakta kalabilmiştir.
Sirkeli Muvattali
Ceyhan-Sirkeli Muvattali Kabartması ve Antik Kenti, Eski Misis-Ceyhan karayolu üzerinde yer alan Sirkeli köyünde Ceyhan Nehri kenarında bir kaya kütlesinin üzerinde bulunmaktadır.
Selge : Serik’in 35 km. kuzeyinde, Torosların güney yamacında, Köprü Çayı (Eurymdon) yakınlarında eski bir dağ kenti olan Selge’ye Köprülü Kanyon Milli Parkı’ndan sonra dik virajlı, 14 km.lik stabilize yoldan gidilir. Doğa güzelliği bakımında çok zengin olan köprülü kanyondan geçen yol üzerinde Göreme’deki Peri bacalarına benzeyen ve bütün dağ yamacını kaplayan oyuntulu kayalar vardır.
Psidia’ya bağlı olup sonradan Pampheylia sınırları içine alınan kent sırasıyla Lidya, Pers, İskender ve Roma yönetimlerinde kalmıştır.
Kentin güneybatısına uzanan surların kuzeyinde Artemis ve Zeus anıtları ile necropol yer almıştır.
Seleukia : Side’nin 23 km. kuzeydoğusunda Sinler Köyü’ne ise yaya olarak bir saat uzaklıkta bulunan bu antik kent Selevkoslar tarafından kurulmuştur. Antik kentin özellikle çam ormanlarının süslediği çok güzel bir doğa görünümü vardır. Bir tepe üzerine oturtulmuş olan kent tüm ovayı ve denizi gözler önüne serer.
Kentin gelişmişliğinin göstergesi olarak iki katlı agorası, bazilikası, sarnıç ve kanalizasyon sistemidir. Kent kazıları sırasında çıkarılan mozaikler bugün Antalya Müzesi’nde sergilenmektir.
Sonuc olarak; Miras aldığımız bu değerli yapıtların bütün parçalarının, değişen şartlar ve ortaya çıkan ihtiyaçları karşılayacak ve sorunları çözecek yeni yol ve yöntemlerle korunmasını istiyorum. Sorunlar karşısında insanların geliştirdikleri yeni fikirlerle kültürlerimize daha iyi sahiplenilmesini istiyorum. Kültürümüzün sürekliliğini gelenek ve göreneklerimizde koruyan kollayan bir toplumun bireyi olmak istiyorum. Her kültürümüzün her değerimizin kendi unsurlarıyla dengeli bir bütünlük teşkil etmesini istiyorum.
Bugünlerimiz de; aile, hukuk, sanat, ekonomi, hayat, örf, adet, ahlaki değer yargıları adeta birbirini tamamlayan bir bütün halinde görülürse eğer, geçmişin geleceğe daha iyi taşınacağına inanmak istiyorum. Ya siz ?
Salime Kaman
Türkiye’deki Antik Kent yerleşim haritası
Kaynak:
Temel Britannica Ansiklopedisi
http://tr.wikipedia.org/wiki/T%C3%BCrkiye%27deki_antik_kentler_listesi
http://www.forum2071.com/forumsembol-egitim-ve-ogretim/3824-turkiyedeki-antik-kentler-hangileridir-antik-kentler-hakkinda-bilgi.html
http://www.tsunny.com/travel/antik-kentler