1881yılında yapımına başlanan halkın katkıları ile 1883 yılında tamamlanan bina Tarihi Adana Kız Lisesi Binası. Döneminin, Adana şehrinin en yüksek binası.
Şu anda, yaşayan haliyle Adana Kültür ve Sanat Merkezi ancak önümüzdeki yıllarda ne olacağını bilemiyorum. Bildiğim tek şey tarihimiz.
Bina,1885 Yılında beş yıllık Mekteb-i İdadi yani Askeri Lise, sonra sekiz yıllığa dönüştürülmüş.
1894 -1895 yıllarında Adana Mekteb-i İdadisi yani Askeri Lisesi, yatılı olmuş. Yan bahçe içine, Seyhan Nehri yanına mutfak ve yemekhane bölümleri ilave edilmiş.
1914 yıllarında, 1. Dünya Savaşı sıralarında askeri depo olarak kullanılmış, Kurtuluş Savaşı sonrasında Adana Sultanisi olmuş. Bir dönem Erkek lisesi olan bina, 1934-1998 yılları arasında Adana Kız Lisesi yatılı ve gündüzlü olarak eğitimlerine kesintisiz olarak devam etmiştir.
1998 Adana depreminde hasar gören okulumuz, boşaltılarak başka yerde eğitime başlamıştır.
Tarihi Adana Kız Lisesi Binası, üç katlı, yalın ve kesme taş yapı karakterine sahip bir bina. Binanın önünde zarif sütunların yükseldiği bir platformun üstünde yükselmesi, yapıya hem bir simetri hem de zamanın ampir yapı görünümünü yansıtması bakımından önemlidir. 19. yüzyılda Barok üslup yerini Ampir üsluba bırakmıştır. Ancak bu üslup Türk beğenisine uydurulmuş, Barok özellikler tümüyle ortadan kalkmamıştır.
Ön çıkmanın altındaki giriş platformu eskiden geniş dairesel bir merdivenle zemine bağlanırken, Kıyı Boyu Yolu genişletilirken bu kısmı iptal edilmiş, şimdilerde yandan çıkışlar kalmıştır.
Binanın bodrum katı, diğer katlarına nazaran daha basıktır. Bu hem nehir kıyısında bir yapının zemin suyundan korunması, hem de yapının giriş katının yerden fazla yükselmemisini sağlamak içindir.
İki katlı ana mekanlar ve bir de bodrum kattan oluşan binanın her katının ortak özelliği, büyük bir hole açılan sınıflardan- odalardan oluşmasıdır. İki katı birbirine bağlayan ahşap merdiven, aynı zamanda anlamlı bir boşluğu yapıyı bağlar.
11-17 yaşlarımızın cıvıl cıvıl seslerin oluşturduğu form, tahta merdivenlerden bir aşağı bir yukarı çıkarken duyduğumuz gıcırtılar yaylı çalgılardan oluşan küçük bir orkestraya eşlik etmesi gibiydi. Sesler, yaşlara göre bazan bir soprana, yada mezzosoprano gibiydi. Hepsini bir anda bastıran idare öğretmeninin Alto sesi, hepimizi korkuturdu ve tüm sesler ders ziliyle de kesilirdi. Dersi derste öğrendiğimiz sıralardan kıpramamız, teneffüs zili ile mümküdü. Mükemmel, çocukluk ve gençlik korolarımızla biz, biz olmayı öğrendik. Sağlam ve bilimsel kaynaklı öğrenmeyi öğrendik biz bu sıralarda.
Türkiye’de kadınlar 1930 yılında aktif, 1934 yılında da pasif seçme hakkını elde
ettiler. Bizler bu tarihte açılan Kız Lisesi binasında eğitim yapanlar olarak, kurtuluş için, bağımsızlık için, düşmanlarımızla, ülkemizi işgal edenlerle, atalarımızın nasıl vuruşarak onları yenmekten başka karar ve çarelerinin olmadığını öğrendik.
Bu sıralarda öğrendik.
Şimdilerde sadece AKL mezunlar derneğinin çalışmalarıyla, Tarihi Adana Kız Lisesi Binası içinde, anılarımızı bir sınıfa-odaya sıkıştırarak yaşadığımız, yaşattığımız gençliğimizi zaman zaman ziyaret ediyoruz. Yansıyan sulardaki gölgelerimiz gibi.
Biz müzemizin boşaltılmasını, başka yere taşınmasını istemiyoruz..
Bina restore edilecekmiş yine. Ama lütfen Tarihi Adana Kız Lisesi Binamıza zarar vermeden, bozmadan, binaya uygun kayıp vermeden yapalım. Katmanların hepsini kucaklayan sahiplenen bir tarih bilinciyle yapalım.
Yeni imar planları ile kıyı boyu genişletilirken yıkılan/iptal edilen geniş dairesel merdivenler gibi, yada 1649’da yaptırılan, 1950 yılında yapılan imar çalışmalarında yıkılan Tarihi Taşköprü’nün yanıbaşında bulunan, Cafer Paşa Camisi ve Hacı Yunus Ağa Medresesi gibi,
1901 yılında Kuruköprü Meydanında yapılmış, yine 1952 yılında yapılan imar çalışmalarıyla yıkılan, Barok mimarisinin Adana daki nadir örneklerinden biri olan fonksiyonel olarak çok büyük ve görkemli Bahri Paşa Çeşmesi gibi.
SALİME KAMAN
Sanat Eleştirmeni ve Ressam