5 Ocak Adana’nın kurtuluş tarihi olarak bilinir.
Ama ülkemiz için de önemli bir bağımsızlık ve özgürlük günüdür.
30 Ekim 1918 tarihinde Mondros mütarekesi ile başlayan esaret günlerinin hemen ertesinde, Mustafa Kemal Paşa’nın Yıldırım Orduları Komutanı olarak Adana’ya gelmesiyle başlayan Anadolu’nun özgürleşmesi mücadelesinin, Adana, Mersin, Osmaniye, Maraş, Antep ve Urfa açısından sonuçlandığı takvimdir, 5 Ocak…
4 Ocak tarihinde son işgalci Fransız askeri de Mersin Limanı’ndan Anadolu’yu terkettiğinden sonraki ilk özgür gün yani…
Şimdi 5 Ocak’ın Adana ve yöresindeki önemini anladık ama tüm ülke için niye önemli diye soracaksınız.
Aslında bu 31 Ekim 1918 Atatürk’ün Adana’ya gelmesi ile 5 Ocak 1922 dev bir bayrağın Ulucami ile Saat Kulesi arasına çekilmesine kadar devam eden 3 yıllık bir süreç.
Atatürk Adana’ya gelmeden sadece bir gün önce Mondros Mütarekesi ile Padişah, ordunun tüm silahlarını bırakarak teslim olmasını, itilaf devletlerinin uygun gördükleri anda ülkeyi işgal etme haklarının olduğunu ve Anadolu ile Kilikya’nın bağlantısı olan Toros Tünellerinin itilafçılar tarafından işgalini kabul etmişti.
Mustafa Kemal ise 3 Kasım 1918 tarihinde, İstanbul’a çektiği bir telgrafla, bu maddeleri kabul etmediğini, İngiliz veya Fransızların İskenderun veya Mersin’den çıkartma yapmaları halinde silahla müdahale edeceklerini hükümete bildirdi.
Yanına çağırdığı 20. Kolordu komutanı Ali Fuat Cebesoy Paşa’ya da, ellerindeki silahları teslim etmeyip, başta Toros köyleri olmak üzere halka bolca dağıtmaları ve güvenli yerlere silah gömmeleri emrini verdi.
Ayrıca ordu dağıtılırken, en genç ve savaşma yeteneği olanları jandarmaya kaydırarak teslim etmemeleri ve Toroslara siper kazılması emrini verdi.
Bu direktifler uygulandı.
Böylece sivil halkın çeteler oluşturarak direneceğini planladığı kurtuluş savaşını başlatmış oldu.
Ve eğer görevlen alınmasaydı kurtuluş savaşını Adana’dan, halktan oluşmuş milis kuvvetleriyle başlatacaktı.
Atatürk bunu; “Bende bu vakiinin ilk hissi teşebbüsü Adana’da doğmuştur” diyerek ifade eder.
Nitekim bu emirlere istinaden ilk kurşun, 19 Aralık 1918 tarihinde işgalci Fransız kuvvetlerine o zaman Adana’nın bir kazası olan Dörtyol’da atıldı ve böylece Mersin’den Urfa’ya kadar olan bölgede bir çete savaşı başladı.
Bu arada bölgeye gelen Albay Fahrettin Altay, elde kalan bir çok silahı da yöre halkının desteği ile Konya’ya taşıdı. Bu silahlar Anadolu’nun kurtuluşu için çok önemli rol oynadılar.
Halkın oluşturduğu, başlarında sadece teğmen- binbaşı düzeyinde bir kaç komutanın olduğu çete savaşları sonucu, itilaf devletlerinin önemli gücü olan Fransızlar yenilgiyi kabul ettiler ve ülkenin diğer yerleri hala savaş halindeyken, Ankara Anlaşmasıyla Fransa, Millet Meclisi Hükümeti’ne silah yardımı da yapmak koşuluyla Anadolu’dan ayrılmayı taahhüt etti.
Fransızlar geriye 14 uçak, çok sayıda silah bırakarak Kilikya’yı terketti.
Muzaffer olmanın çoşkusuyla Adana’dan bir tümen genç asker oluşturuldu , bu birlik uçakları ve silahlarıyla Anadolu’da devam eden savaşa katılıp, ülkenin kurtuluşunda çok önemli rol oynadılar
Burada belirtmeliyim ki şehir olarak Adana’nın kurtuluşu 5 Ocak tarihinde değildir.
Türk heyetinin şehri tesliçm alması ve hükümet konağına Türk bayrağının çekilmesi 1 Aralık 1921, Türk ordusunun şehre girmesi 20 Aralık 1921 tarihlerindedir.
5 ocak ise ülkeyi işgal eden iki önemli devletten Fransa’nın mağlubiyeti kabul edip, çekip gittiği gündür. Kısacası artık İngilizler tek kalmış ve önemli güçleri yok olmuştur. Yenilmeleri kesindir.
İşte bu yüzden 5 Ocak sadece Adana’nın değil, ülkenin kurtuluş günlerinden biridir. İşgalcilerden Fransa’nın vatandan kovulduğu gündür.
Hepimize kutlu olsun.
Ayrıca özgürlüğümüz için savaşmayı göze almakla birlikte, Yüce Atatürk’ün “Yurtta sulh, cihanda sulh” sözünü hiç unutmayalım.
Haluk Uygur.