Tarih 29 Ekim 1923… Mustafa Kemal ve arkadaşları Cumhuriyet’i ilan etti. Türkiye Cumhuriyeti, bugün 95’inci yaşını kutluyor. Peki Atatürk nasıl bir liderdi ve nasıl bir ülke hayal ediyordu? Galatasaray Üniversitesi ve MEF Üniversitesi Öğretim Üyesi, Hürriyet yazarı Prof. Dr. İlber Ortaylı’yla 1923 Türkiyesinin koşullarını, bugüne uzanan cumhuriyet sürecini ve gündemdeki tartışmaları konuştuk. Ortaylı, “Mustafa Kemal Paşa’nın hayalleri çok açık. Kadın-erkeğin eşit, fevkalade üretken, okuma-yazma meselesinin halledildiği, eğitimin gittikçe arttığı, köylünün adam olduğu bir Türkiye” diyor.
İlan edildiğinde cumhuriyetin halkta bir karşılığı var mıydı, yeni rejimin ne olduğu biliniyor muydu?
Cumhuriyet fikri biliniyordu. İyi yönde bilenler, “Çok isteriz” diye abartanlar, ‘kötülüklerin anası’ diye görüp, mutlak olarak karşı çıkanlar vardı. Cumhuriyete karşı çıkanlar “Bin yıllık saltanatımız, âdetlerimiz gidecek” diye düşünenler değil, “Bu zındıklık, Frenk icadı” diye bakanlardı. O zaman tabii bir garip fetva mekanizması işliyor, bu çok enteresan…